تحفه مخبری یا کار بیکاری

مهدی‌قلی خان هدایت، سیاستمدار ایرانی دوره قاجار تألیفات بسیاری را در حوزه‌های مختلف از خود برجای گذاشت. حوزه نگارش هدایت از تاریخ گرفته تا جغرافیا، موسیقی و افلاک را در برمی‌گرفت و در همه این زمینه‌ها تألیف داشت. از آنجایی که خاندان هدایت جزو طبقه دیوانی و اشرافی بودند، او به اسناد بسیاری دسترسی داشت و همین امر موجب می‌شد آثار او از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار شود. از همین‌رو است که هدایت نه تنها خود را یک شخصیت سیاسی، بلکه یک شخصیت فرهنگی نیز می‌دانست که با نگارش آثار فراوان به فرهنگ ایرانی خدمت می‌کرد. «تحفه مخبری» یکی از مهم‌ترین آثار مخبرالسلطنه هدایت است که اولین چاپ آن در سال ۱۳۳۰هـ.ش در زمان حیات خود مؤلف صورت گرفت. با وجود آنکه هدایت وقت زیادی را برای نگارش این کتاب نسبت به سایر آثار خود صرف نکرد، ولی «تحفه مخبری» نسبت به آثار دیگر هدایت، چندان مورد توجه پژوهشگران، قرار نگرفت. با توجه به آنچه در این اثر منظوم آمده، ظاهرا آغاز تألیف این اثر زمانی شروع می‌شود که هدایت از والی‌گری فارس در بحبوحه جنگ جهانی اول عزل شده است و از قرار معلوم عنوان اصلی کتاب را که همان «کار بیکاری» است نیز از همین جا، یعنی عزل از والی‌گری فارس و بیکاری خود الهام گرفته است: کار بیکاری است تحفه مخبری خواهمت توفیق که از آن برخوری چون به بیکاری بشد انجام آن کار بیکاری نهادم نام آن این کتاب در بردارنده تاریخ ایران از ادوار باستانی تا سقوط پهلوی اول به صورت بسیار مختصر و گذرا است و لابلای آن پر از حوادث سیاسی است که در تاریخ معاصر ایران و حتی دنیا اتفاق افتاده است.